όψεις και απόψεις στις Σπέτσες

Τον Ιούνιο 1944 οι Γερμανοί μετέφεραν τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις τους κατά των ανταρτών απο την Αργολίδα και την Ερμιονίδα στις Σπέτσες και στην Ύδρα. Υπάρχουν ενδιαφέρουσες ομοιότητες και διαφορές, σε όσα έγιναν στα δυο γειτονικά νησιά, όπως δείχνει το νεο βιβλίο του Υδραίου κ. Θεμιστοκλή Ραφαλιά, που παρουσιάστηκε πρόσφατα στην Ύδρα με τη συμμετοχή των ερευνητών κκ. Άδωνι Κύρου και Γιώργου Πασαμήτρου.

Το βιβλίο έχει τίτλο «65η επέτειος (1944-2009) ηρωϊκού θανάτου αγωνιστών – εθνομαρτύρων Εθνικής Υδραϊκής Αντίστασης». Παρουσιάστηκε στο Ιστορικό Αρχείο – Μουσείο Ύδρας απο τη διευθύντρια του Κα Ντίνα Αδαμοπούλου, απο τον Ραφαλιά και τους δυο Σπετσιώτες ερευνητές και δίνει μια διαφορετική διάσταση στα γεγονότα της εποχής, σε σύγκριση με το βιβλίο τού κ. Στέλιου Περράκη, που περιγράφεται σε άλλη ανάρτηση.

Στην παρουσίαση ο κ. Πασαμήτρος, που ετοιμάζει τη δική του έρευνα για εκείνη την εποχή, ανέφερε συνοπτικά τα εξής: «Το βιβλιο του Θ. Ραφαλιά είναι γραμμένο κυρίως για την Ύδρα. Μας γνωρίζει των ανθρώπινη πλευρά των προσώπων (Ελλήνων και κατακτητών), μάς δίνει χρήσιμες πληροφορίες της εποχής και περιγράφει την καθημερινή ζωή. Καλύπτει τη συμμετοχή στην αντίσταση (στελέχη, κλήρος, αρχές, λαός) και την οργάνωσή της (δημοτική πολιτοφυλακή, επικοινωνία κλπ) καθώς και το άγνωστο Αντάρτικο Ναυτικό (ΕΛΑΝ) μαζί με τη δράση για να εμποδίζει τη θαλάσσια επικοινωνία των Γερμανών με την Κρήτη. Τέλος, περιγράφει τη Γερμανική αντίδραση και τα γεγονότα στην΄Υδρα: συλλήψεις, βασανισμοί, ομηρίες και εκτελέσεις.» Απο τη σκοπιά των Γερμανών, ανέφερε ο κ. Πασαμήτρος, ολόκληρη η περιοχή Κρανίδι – Ερμιόνη – Σπέτσες – Ύδρα – Πόρος ήταν ένας ενιαίος χώρος για τις ναυτικές και μικτές επιχειρήσεις τους κατά τον Μάρτιο, Απρίλιο και Ιούνιο 1944 και συγκεκριμένα: «Ερμιόνη αρχές Απριλίου, Ιουνίου. Κρανίδι αρχές Ιουνίου. Σπέτσες αρχές Απριλίου, Ιουνίου. Πόρος αρχές Μαρτίου (10/3). Ύδρα αρχές Μαρτίου, Απριλίου, (10/3, 6/4), μέσα Ιουνίου, (16/6).»
 
Το ΕΛΑΝ και τα επίτακτα

Ο Ραφαλιάς, που ήταν μέλος του ΕΑΜ Ύδρας, περιγράφει το ρόλο του ΕΛΑΝ στην αντίσταση κατά των Γερμανών (σελ.79): «Η επαρχιακή Επιτροπή του Ε.Α.Μ. Αργολικού είχε πάρει έγγραφο από τη Μεραρχία του Ε.Λ.Α.Σ. Πελοποννήσου µε το οποίο ζητούσε να επισπευσθούν οι επιδροµές εναντίον των θαλάσσιων γερµανικών µεταφορών και να παρεµποδισθεί έτσι ο ανεφοδιασµός των γερµανικών θέσεων σε Μονεµβασία, Κύθηρα, Κρήτη, και να λαφυραγωγηθούν το πολεµικό υλικό, τα τρόφιµα κ.λπ. που ήταν απαραίτητα για τον απελευθερωτικό στρατό του Ε.Λ.Α.Σ. Ως ορµητήριο και ναυτική βάση του Ε.Λ.Α.Ν. Αργολικού είχαν επιλέξει το λιµάνι της Ερµιόνης. Τα εξοπλισµένα καταδιωκτικά Κ.1 και Κ.2 είχαν επανδρωθεί µε γενναίους θαλασσόλυκους άνδρες από την Ερµιόνη, Σπέτσες και Ναύπλιο. Όµως δεν υπήρχε τηλεφωνική επικοινωνία µε την Ερµιόνη. Έτσι η Επιτροπή Ε.Α.Μ. Ερµιονίδας, Τροιζηνίας, Σπετσών και Ύδρας, έκρινε απαραίτητο ότι έπρεπε να λειτουργήσει ασύρµατος στην Ύδρα, ώστε να υπάρξει άµεση ειδοποίηση της ναυτικής βάσης της Ερµιόνης, όσον αφορά την ακριβή ώρα που σαλπάριζαν τα επίτακτα από τους Γερµανούς σκάφη από το λιµάνι.» (Σημ: τα επίτακτα ήταν ελληνικά καϊκια και πλοία που τα είχαν επιτάξει οι Γερμανοί, με καπετάνιο και πλήρωμα, για να ανεφοδιάζουν την Κρήτη. Τέτοιο επίτακτο ήταν το «Κέφαλος» που είχε αγκυροβολήσει στις Σπέτσες και που βομβαρδίστηκε απο αγγλικά αεροπλάνα.)

Συνεχίζει ο Ραφαλιάς (σελ.95): «Από το µήνα Οκτώβριο του 1943 µεγάλος αριθµός από επίτακτα από τους Γερµανούς ελληνικά σκάφη, έµφορτα πολεµικού υλικού και άλλων ειδών εφοδίων, αγκυροβολούσαν στο λιµάνι και κάθε νύχτα ανά δύο ή τρία ετοιµάζονταν γι’ αναχώρηση προς τα προαναφερθέντα λιµάνια Μονεµβασιάς, Κυθήρων και Κρήτης. Η επέµβαση των Υδραίων Ελανιτών προς αιχµαλωσία τους, που εγκυµονούσε βέβαια κινδύνους, ήταν άµεση. Πριν όµως από κάθε επιχείρηση, η οργάνωση είχε µελετήσει σχολαστικά και µε ακρίβεια όλες τις συνθήκες για την οµαλή έκβαση του εγχειρήµατος της αιχµαλωσίας τους, την οποία είχαν αναλάβει οι τολµηροί, γενναίοι και έµπειροι Υδραίοι εαµίτες, ναυτικοί του Ε.Ν., µε τη συνδροµή των πολιτοφυλάκων – επονιτών και των µεµυηµένων εθελοντών Υδραίων πολιτών. Έτσι, όσα σκάφη δε συνοδεύονταν από Γερµανούς στρατιώτες, αιχµαλωτίζονταν µέσα στο λιµάνι και συνοδευόµενα παραδίδονταν στη βάση του ΕΛΑΝ της Ερµιόνης, τα πληρώµατα δε αυτών µε µέριµνα των Ερµιονιτών του Ε.Α.Μ., προωθούνταν στους τόπους της κατοικίας τους, που συνήθως ήταν ο Πειραιάς. Όσα όµως σκάφη συνοδεύονταν από Γερµανούς, και αυτά ήταν τα µεγαλύτερα σε χωρητικότητα, η αιχµαλωσία τους γινόταν κατά τη διέλευσή τους από τη δυτική άκρη της Ύδρας, το «Μπίστι», από τα εξοπλισµένα καταδιωκτικά του Ε.Λ.Α.Ν. Ερµιόνης που τους είχαν στήσει ενέδρα.»

 

Ο Μητροπολίτης Προκόπιος

Όμως οι Γερμανοί προσπάθησαν να βάλουν τέρμα σ’αυτές τις επιθέσεις. Οι αντίπαλοι του ΕΑΜ τους είχαν ήδη δώσει μια κατάσταση με τα 17 μέλη του ΕΑΜ και του ΕΛΑΝ που ήταν στην Ύδρα. Έτσι στις 16 Ιουνίου 1944, μετά την επιδρομή στις Σπέτσες που περιγράφει ο Περράκης, κατέφτασαν στην Ύδρα, ανάγκασαν όλους τους Υδραίους να κατέβουν στο λιμάνι και συνέλαβαν τους 17. Την άλλη μέρα οι Γερμανοί αφού είχαν βασανίσει ένα παληκάρι, τον Νίκο Ντούρο, ετοιμαζόντουσαν να τον κρεμάσουν στην παραλία. Τότε επενέβη ο Μητροπολίτης Προκόπιος Καραμάνος, που ήταν κι αυτός στην εθνική αντίσταση. Ο Ραφαλιάς περιγράφει την σκηνή (σελ.110): «Στριµωγµένοι παρακολουθησαµε. Ο κόσµος στην παραλία έστρεφε τα µάτια του προς τα πάνω και µας κοίταζε. Κάποια στιγµη αντικρύσαµε το θαρραλέο, τολµηρό και άφοβο Μητροπολίτη Προκόπιο ασκεπη, µε το εγκόλπιο, κρατώντας το δεσποτικό µπαστούνι, µε ταχύ βηµατισµό και µε την επιβλητικη και αγέρωχη κορµοστασιά του, ανεµίζοντας η γενειάδα του και τα ράσα του – 75χρονος τότε – να έρχεται έξω από το κατάστηµα του µακαρίτη Σταµάτη Βέτιµη, όπου βρισκότανε αιµόφυρτος µεταξύ των κτηνανθρώπων ο αλησµόνητος Νίκος Ντούρος. Ο κόσµος στην παραλία παρακολουθούσε αµίλητος και λυπηµένος. Ο Μητροπολίτης Προκόπιος ψύχραιµος απευθύνθηκε στον επικεφαλης Γερµανό αξιωµατικό και µε τη στεντόρεια φωνη τού είπε: «Εµένα να κρεµάσετε. Όλα τα παιδιά είναι αθώα». Ο παρευρισκόµενος Αυστριακός Σµόλιγκ ερµηνευσε τα λόγια του Δεσπότη Προκόπιου. Ακολούθησε νεκρικη σιγη. Ο Γερµανός αξιωµατικός διέταξε και φέρανε το Νίκο και πάλι στη Χωροφυλακή, µε την εντολη να ειδοποιηθεί γιατρός για την επούλωση των πληγών του. Χάρις στη θαρραλέα επέµβαση του αείµνηστου Δεσπότη Προκόπιου διασώθηκε ο Νίκος, προσωρινά όµως, γιατί µετά παρέλευση µικρού χρονικού διαστηµατος, εκτελέστηκε µαζί µε τον αδελφό του Μόδεστο, τον αδελφό µου Τάκη και άλλους αγωνιστές στο γερµανικό στρατόπεδο Εξαµίλια της Κορίνθου.»

—–