Το βιβλίο του Σαράντου Τσουλουχόπουλου «Η περιπέτεια» (έκδοση του Πολιτιστικού Συλλόγου Σπετσών) θα το βρείτε στα πρακτορεία εφημερίδων του Νίκου Τσαπάρα ή του Δημήτρη Ιωσηφίδη, και στο κατάστημα Μυτιληναίου. Το βιβλίο έχει 320 σελίδες σε 8 κεφάλαια (βλ. πιο κάτω τον πίνακα περιεχομένων) μαζί με φωτογραφίες και ανέκδοτα ντοκουμέντα της εποχής.
Πρόκειται για την αφήγηση ενός μορφωμένου κι ευαίσθητου ανθρώπου που θέλησε να συμβάλει στον πατριωτικό αγώνα αλλά παρακολούθησε ανήμπορος τις αυθαιρεσίες των εκτελεστών του ΕΑΜ, δηλαδή της ΟΠΛΑ. Ο Τσουλουχόπουλος καταγράφει μαρτυρίες για την άγρια επιδρομή των Γερμανών στις Σπέτσες τον Ιούνιο 1944, που μέχρι τώρα κυκλοφορούσαν προφορικά, και που δημοσιεύονται για πρώτη φορά. Για παράδειγμα (σελ.130-131):
«Όλα άλλαζαν φέρνοντας προς την Παρασκευή, 9 Ιουνίου. Γενικεύεται επιτακτικότερα, συστηµατικότερα σ’ όλο το Νησί, το δάσος, τις ακτές. «Με τα µεγάφωνα καλούσαν, γύριζαν-φώναζαν ελληνικά όλους τους κατοίκους εκτός από γηραιούς και άρρωστους, πρώτα να συγκεντρωθούν στην πλατεία κάθε συνοικίας – γειτονιάς. Από κει µε γερµανική φρουρά στην κεντρική πλατεία – Ντάπια». [Ανάργυρος Καρδάσης].
Όλοι συνωστισµένοι στα βοτσαλωτά (µε διαφορά 2-3 σκαλοπάτια) επίπεδα ανάµεσα στα ξενοδοχεία «Ρουµάνη» («Αθήναι», πριν και η Καζάρµα των Ιταλών) και «Καρδάση». Επικαλούµαι εδώ και τη µαρτυρία (ζωντανή, προφορική και γραπτή του φίλου και συνεργάτη Ν. Κατσιµάνη (Ν.Κ).21
Ο Άγγελος Πασαµήτρος κατέβαινε, όπως µας έλεγε η κόρη του Νίτσα αργότερα, πολύ ανήσυχος, γνωστός βασιλόφρων αυτός, για το γιο του Γιώργο (σύζυγο της Θέµιδας). Είχε µάλιστα και τα χρήµατα για την εξαγορά στην ανάγκη και απαλλαγής του γιου του κατά το δυνατόν.
Και ο Ν.Κ συνεχίζει: «Κοντά το µεσηµέρι οι Γερµανοί (βοηθούµενοι από «συνεργάτες» τους) … έβαλαν σε θέσεις Χ δύο άσπρα ρολά πλάτους ενός µέτρου και µήκους 8-10 µέτρων και µετά την καταδίκη από το αλλόφρον πλήθος «θάνατος» έβαλαν στη µια µεριά το υιό Γ. Πασαµήτρο και στην άλλη τον πατέρα Άγγελο Πασαµήτρο. Τότε ζήτησαν εκτελεστές … διά ροπάλου (από κοντάκια των όπλων) εκτέλεση. Σκηνή φρίκης. Μία από τις συγγενείς του Πασαµήτρου (πιθανή ηθική αυτουργός;) δίπλα µου έπαθε υστερία φωνάζοντας «Όχι έτσι, όχι έτσι. Σκοτώστε τους, σκοτώστε τους»».
Πραγµατικά αποτρόπαιο το θέαµα που βάζει σε πολλές σκέψεις, µάλιστα µε όσα λεπτοµερέστερα έγιναν γνωστά γι’ αυτό το «λαϊκό δικαστήριο» που έστησαν οι Γερµανοί, για να εκµεταλλευτούν τα µίση και τα πάθη.
Ανάµεσα στα «Θάνατος … θάνατος» και την οχλοβοή, από ψηλά, η φωνή αντιδρώντας ακούστηκε διαπεραστική στριγκιά, σε µια στιγµή, της Δέσποινας Καρδάση από το µπαλκόνι του ξενοδοχείου της «Για όνοµα του Θεού! Νισάφι πια, δεν χορτάσατε σταµατήστε!», για να πάρει από κάτω τη βαριά ανδρική αυστηρή απειλητική απάντηση «Έµπα µέσα, µωρή», ενώ και µερικοί κινήθηκαν προς την πόρτα για να την κατεβάσουν… Χαµηλά, εκεί στην άκρη στο σκαλοπάτι, µια άλλη γυναικεία φωνή απεγνωσµένα, σαν µετανιωµένη, λιγοψυχώντας, σκύβοντας, όπως και πολλοί άλλοι, το κεφάλι, για να µη βλέπει εκλιπαρούσε: «Όχι, όχι πια, όχι κι έτσι. Σταµατήστε, σκοτώστε τους». Το θέαµα είχε περάσει τα όρια του ανεκτού σε σκληρότητα, αγριότητα, ενώ οι Γερµανοί έτριβαν τα χέρια τους.
Μια άλλη µαρτυρία σε ανύποπτο χρόνο: «Εκεί, στην Ντάπια κάτω από το περίπτερο τότε (του Μαγδάλη) ήταν η µητέρα µου και µια γυναίκα, που στρίγκλιζε, ξεφώνιζε επίµονα «θάνατος, θάνατος». Τότε ένας Γερµανός, µάλλον αξιωµατικός µε στολή περνώντας πάνω λίγο, 2-3 σκαλοπάτια, της φώναξε επιτιµητικά – αγριωπά «Σκάσε, πανούκλα»». Τούτο µου θύµισε αµέσως τη φράση του ανώτερου γερµανού αξιωµατικού Φέλµυ «Για να σταµατήσει (στην Πελοπόννησο) η συµµοριτική πανούκλα». Αυτή η σύµπτωση της έκφρασης µε τη λέξη πανούκλα (όσο ελληνικά από ένα Γερµανό), µάλιστα γυναίκας από το πλήθος, που καταδίκαζε υποτιθέµενα πρόσωπα αυτής της συµµοριτικής πανούκλας, κοµµάτι κατ’ αυτούς του ΕΑΜ).»
Ακολουθούν τα περιεχόμενα του βιβλίου:
ΕΙΣΑΓΩΓΗ σελ.5
Α. Ο ΠΟΛΕΜΟΣ σελ.13
(Γαλήνη και ειρήνη στο Νησί – Το έπος – Κατοχή – Ο αγώνας συνεχίζεται – Μεγάλη Εβδοµάδα. Γιάννενα – Ο πλους για την Αλεξάνδρεια – Οι Ιταλοί στο νησί -Αντίσταση Χειµώνας – Κρύο – Πείνα.)
Β. Η ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ σελ.38
(Οργανωµένη αντίσταση – 1942 Καλοκαίρι – 1942 Χειµώνας.)
Γ. Η ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗ σελ.62
(1943 – Το µεγάλο γεγονός – Προς το Καλοκαίρι µε νέες ελπίδες – Ο αγώνας στη θάλασσα – Από το 1941 στο 1943 – Η οργάνωση, το ΕΑΜ στις Σπέτσες – Το σπάσιµο του «άξονα» – Η πρώτη γερµανική επιδροµή – Η µεγάλη ανατροπή.)
Δ. ΤΟ ΣΥΝΤΑΡΑΚΤΙΚΟ 1944 σελ.90
(Εκλογές στην Αυτοδιοίκηση – Η τραγωδία – Το επίτακτο «Κέφαλος» – Η εξόντωση των δύο Γερµανών – Η απαγωγή για «ανάκριση» – Η 25η Μαρτίου, αναβάπτιση για µια νέα ελπίδα – Ο Απρίλης µε τα «ρόδα» και τα αγκάθια – Στο Πάνω Φανάρι Τροιζηνίας – Έρχονται οι Γερµανοί – Επιστροφή στο Νησί.)
Ε. Η ΟΜΗΡΙΑ σελ.133
(Ακροναυπλία – Ναύπλιο, Άργος, Κόρινθος – Αθήνα – στο Γουδί – Στη Θεσσαλονίκη.)
ΣΤ. ΜΑΚΡΥΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ σελ.167
(Γιουγκοσλαβία – Προς Βουδαπέστη – Βιέννη – Μαππέν – Σαλτσούργκεν – Bocholt – Η πορεία προς Μίνστερ.)
Ζ. ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑ σελ.195
(Μίνστερ, η ζωή στο στρατόπεδο.)
Η. Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ σελ.235
(Χαράζει η «άλλη µέρα» – Λευτεριά και προσαρµογή - Μια νέα εποχή τότε και τώρα – Προς τη νέα µέρα – Από τον πόλεµο στην ειρήνη – Το ταξίδι της επιστροφής.)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ σελ.257
Κεφ. Α (257), Κεφ. Β (260), Κεφ. Γ (262), Κεφ. Δ (265).
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ σελ.271
ΕΝΑΣ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ σελ.273
(Σπετσιώτες στο αντάρτικο – Εκτελεσθέντες στις Σπέτσες Όµηροι σε στρατόπεδα.)
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ σελ.275
ΟΜΙΛΙΕΣ σελ.291
α) Εκλογές Τοπικής Αυτοδιοίκησης – β) Εκτέλεση από αντάρτες Γερµανών στο ξενοδοχείο Καρδάση – γ) Η Εθνική επέτειος – δ) Απαγωγή-εκτέλεση Νικ. Κατραµάδου – στ) Διαµαρτυρία-αίτηση.
——
όψεις και απόψεις στις Σπέτσες 