όψεις και απόψεις στις Σπέτσες

Αρχοντικό Αναργύρου – τι θέλησε να δηλώσει ο Ανάργυρος με το αρχοντικό του; Γιατί δεν το έχτισε σύμφωνα με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική των Σπετσών;
Αρχοντικά Σπετσών – η σημαντική διαφορά ανάμεσα στα παλιά αρχοντικά της πόλης (πριν την Επανάσταση) και τα νεώτερα της παραλίας (μετά την Επανάσταση)
Ποσειδώνιο – τα μυστικά του Ποσειδωνίου, όπως τα αποκάλυψαν οι εργασίες που του χάρισαν άλλα 100 χρόνια ζωής
Τα χαμένα σπίτια – τα φτωχά μονώροφα ήταν η πλειοψηφία των σπιτιών το 1800, αλλά σπάνια πια τα συναντάμε.
Αρχοντικό Χατζηγιάννη Μέξη – ο τρόπος που το χτίσανε κατά το 1795-98
Καποδιστριακή Αλληλοδιδακτική Σχολή – όλο το κτίριο ήταν μια τεράστια αίθουσα όπου, τον 19^ο αιώνα, οι πιο προχωρημένοι μαθητές εδίδασκαν τους υπόλοιπους

Τα κτίρια λένε την ιστορία των ανθρώπων.

Όταν πλησιάζεις μια πόλη, η πρώτη εντύπωση αφορά τον τρόπο που είναι χτισμένη. Απο μακριά βλέπεις όγκους, χρώματα – και απο αυτά, σχηματίζεις μια πρώτη ιδέα για τους ανθρώπους που την κατοικούν.

«Το 1808 ο γάλλος διπλωμάτης Ωγκύστ ντε Ζασώ γράφει πως οι Σπέτσες έχουν 2.000 σπίτια και 21.500 κατοίκους, ενώ το 1877 ο Σπετσιώτης ιστορικός Ορλάνδος μετρά περί τα 2.500 σπίτια και αναφέρει πως ο πληθυσμός έχει πέσει στους 10-11.000 κατοίκους λόγω της οικονομικής κρίσης, από τις 14.000-15.000 ψυχές που ήταν λίγα χρόνια νωρίτερα. Πού μέναν όλοι αυτοί, μιάς και σήμερα οι μόνιμοι κάτοικοι είναι περίπου 4.000 σε μια πόλη αρκετά μεγαλύτερη; Εάν κάνουμε τον υπολογισμό, στο κάθε σπίτι αντιστοιχούσαν δέκα κάτοικοι την εποχή του Ζασώ και έξη του Ορλάνδου. Αυτός είναι ένας μέσος όρος. Σε άλλα σπίτια έμενε μια άκληρη χήρα με τη ψυχοκόρη και σε άλλα δεκαπέντε και περισσότεροι, με τους παππούδες, τις θείες, τους γονείς και τα παιδιά. Πώς ήταν άραγε η πόλη τότε;

Τα σπίτια ήταν διαφορετικά ανάλογα με την κοινωνική τάξη, όπως συμβαίνει παντού. Τα αρχοντικά ξεχωρίζαν από τον όγκο τους, ενώ σήμερα είναι μικρότερα από μια μέση βίλλα. Σύμφωνα με τη διάκριση που κάνει η Μαριάννα Φιλήντρα στο χρήσιμο βιβλίο της για την αρχιτεκτονική των Σπετσών, διακρίνονται σε τρία σχήματα: σε Π, δηλαδή ένα κεντρικό κτίριο με δυο πτέρυγες (ήταν τα πολύ πλούσια όπως του Χατζηγιάννη Μέξη, το σημερινό Μουσείο Σπετσών) σε Γ (τα πλούσια) ή σε Ι (τα κάπως πλούσια). Τα αρχοντικά είναι διώροφα ή τριώροφα, με κήπο και στέρνες. Τις στέρνες γεμίζει το βρόχινο νερό, που μαζεύουν οι στέγες και οι μεγάλες στεγανές επιφάνειες που χρησιμεύουν ως βροχοσυλλέκτες. Η κουζίνα είναι στο ισόγειο και έχει στόμιο πηγαδιού που συγκοινωνεί με τη στέρνα. Δεν υπάρχουν αρχιτεκτονικές διαφορές ανάμεσα στα μικρά αρχοντικά και τα σπίτια των απλώς ευπόρων, που είναι κι αυτά διώροφα με κήπο και στέρνα. Σ’εκείνα που βρίσκονται πάνω στη θάλασσα, αποθηκεύαν στο ισόγειο τα κατάρτια και τα πανιά. Πολλά τέτοια σπίτια σώζονται σήμερα, μιας και έχουν αρκετό χώρο ώστε ν’αποκτήσουν τις σύγχρονες ανέσεις. Πολύ περισσότερα ήταν τα φτωχά διώροφα. Η κουζίνα και η κρεβατοκάμαρα είναι στο κατώι, που μπορεί να είναι ημιυπόγειο ή ισόγειο. Κάποιες φορές το κατώι γινόταν εργαστήρι ή μαγαζί. Το ίδιο ισόγειο που ήταν τσαγκαράδικο πριν να βγει το βιομηχανικό παπούτσι, γίνεται αργότερα κομμωτήριο όταν το χτένισμα παύει να είναι σπιτική υπόθεση.» (απόσπασμα απο το βιβλίο Ανεξερεύνητες Σπέτσες, εκδόσεις Road»).

Πάτα εδώ για το επόμενο: «ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ»