όψεις και απόψεις στις Σπέτσες

Περισσότερα ξέρουμε για το 1821 στις Σπέτσες παρά για το 1944. Διότι το ’44 έγιναν πράγματα για τα οποία κανείς δεν είναι υπερήφανος. Κυκλοφορούν ιστορίες που ανακατεύουν την αλήθεια με το παραμύθι. Όσοι γνωρίζουν, μιλάνε με μισόλογα, για να μην προσβάλουν μνήμες. Όμως αντί να ξεθωριάζει η εικόνα, γίνεται πιο ξεκάθαρη βήμα-βήμα. Με αδημοσίευτες έρευνες όπως εκείνες του Γιώργου Σταματίου ή του Άδωνι Κύρου. Με αυτοβιογραφίες όπως εκείνη του Σαράντου Τσουλουχόπουλου που ήταν τότε γραμματέας του ΕΑΜ. Και τώρα με το βιβλίο «Φαντάσματα του Εμφυλίου – Πλάκα Αργολίδας 1943-44» του Στέλιου Περράκη, που μάς μαθαίνει νεα πράγματα για όσα έγιναν τότε στις Σπέτσες (στις Σπέτσες, διατίθεται απο τα πρακτορεία τύπου του Δημήτρη Ιωσηφίδη και του Νίκου Τσαπάρα, που διαθέτουν και το βιβλίο του Τσουλουχόπουλου).

Αυτά που συνέβησαν στις Σπέτσες, θα τα δούμε πιο κάτω. Δεν ήταν ξεκάρφωτα, αλλά σκηνές σε μια τραγωδία που ταρακουνούσε ολόκληρη την Αργολίδα το 1943-44. Ο Περράκης είχε ξεκινήσει να ερευνά τα αρχεία και τις μαρτυρίες, ζητώντας να μάθει γιατί εκτελέστηκε το 1944 ο αδελφός της μάνας του, ο Μίλτης Μελισσινός απο το Ναύπλιο. Και με βάση αυτή την έρευνα, έγραψε την αναπαράσταση των όσων έγιναν το 1943-44 στην Αργολίδα και στις Σπέτσες, όπως αυτός τα αντελήφθη. Για τις Σπέτσες, ο Περράκης αναφέρει τους ανθρώπους απο τους οποίους ζήτησε ενημέρωση. Κάνει εντύπωση το γεγονός ότι δεν επεδίωξε να συναντήσει τον Γιώργο Πασαμήτρο, που θα μπορούσε ενδεχομένως να τον ενημερώσει για τα στοιχεία που είχε, ως γιός και εγγονός των εκτελεσθέντων στις Σπέτσες. Γι’αυτό αναμένεται με ενδιαφέρον η δημοσίευση της δικής του έρευνας για τα ίδια γεγονότα. Για παράδειγμα, η πρόσφατη παρουσίαση στην Ύδρα του βιβλίου του Θεμιστοκλή Ραφαλιά, δείχνει λ.χ. πόσο διαφορετικά μπορεί να ιδωθεί η δράση του αντάρτικου ναυτικού, του ΕΛΑΝ.

Σκηνές σ’ένα μεγαλύτερο δράμα.

Μετά την Κατοχή (Απρίλιος 1941) άρχισαν παντού να φυτρώνουν αντιστασιακές ομάδες. Ανάμεσά τους η πιο ισχυρή ήδη διέθετε μια μυστική οργάνωση παντού στην Ελλάδα – δηλαδή το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος (ΚΚΕ). Παρ’όλο που πολιτικά το ΚΚΕ ήταν μειοψηφία, οργανωτικά ήταν κορυφή. Με ραχοκοκκαλιά την οργάνωσή του, έστησε το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) και τον Εθνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό (ΕΛΑΣ) που δεχόντουσαν όλους τους πατριώτες που θέλαν να πολεμήσουν τον κατακτητή. Στην αρχή, το ΚΚΕ έλεγχε χαλαρά το ΕΑΜ, όμως άλλαξε γραμμή μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας τον Σεπτέμβριο 1943. Μέχρι τότε, λειτουργούσαν δυο εξουσίες: το ελληνικό κράτος με τον ειρηνοδίκη, τον αστυνόμο, τον λιμενάρχη, τον τελώνη και το δημόσιο ταμείο του. Και η κατοχική δύναμη: Γερμανική, Ιταλική ή Βουλγαρική, ανάλογα με την περιοχή. Όταν οι Ιταλοί παρέδωσαν τα όπλα στην Αργολίδα και στις Σπέτσες, το ΕΑΜ άρχισε να στήνει το δικό του κράτος με πρόνοια, δικαστήρια και αστυνομία. Οργάνωσε έναν μηχανισμό για να ελέγχει την κοινωνία με δεκαρχίες και με τακτικές συνελεύσεις διαφωτισμού. Και παράλληλα, σύμφωνα με τον Περράκη, το ΚΚΕ άρχισε να εξοντώνει τις δυνάμεις που δεν τις έλεγχε, είτε ήταν ένοπλες αντιστασιακές οργανώσεις, είτε άτομα με κύρος στην κοινωνία τους.

Πώς σκλήρυνε η εμφύλια πόλωση και φούντωσε το μίσος.

Τα γεγονότα λοιπόν στην Αργολίδα και στις Σπέτσες, γράφει ο Περράκης (σελ.47), «είναι τοπικοί απόη­χοι απ’ αυτά που συνέβαιναν στο κέντρο της χώρας, ανάµεσα στα πρόσωπα και στις οργανώσεις που διεκδικούσαν την εξου­σία µετά το τέλος του πολέµου. Είναι επίσης απόηχοι της γενι­κής αποτυχίας του πολιτικού µας συστήµατος που εκδηλώθηκε σε πολλαπλά επίπεδα σε όλη την διάρκεια του πολέµου. Η α­ποτυχία αυτή φάνηκε απ’ την αρχή της Κατοχής, όταν η παθη­τική στάση της πλειονότητας των Ελλήνων έδωσε την ευκαιρία σε µια οργανωµένη µειοψηφία να κινηθεί για να καλύψει το πολιτικό και ηθικό κενό που δηµιουργήθηκε µε την κατάληψη της χώρας. Η µειοψηφία αυτή προσπάθησε στη συνέχεια µε βίαια µέσα να κρατήσει το µονοπώλιο της αντίστασης κατά των κατακτητών, αλλά συνάντησε την αντίδραση από ένα µέρος της ανοργάνωτης πλειοψηφίας, αντίδραση που, κατά παράδοξο τρόπο, υποστηρίχτηκε και από τα δύο αντιµαχόµενα µέρη του ξένου παράγοντα, τους Γερµανούς και τους Άγγλους. Έτσι, δηµιουργήθηκε στην Ελλάδα µια εµφύλια αντιπαράθεση που στα­διακά ξέφυγε από κάθε έλεγχο, ένας κατήφορος µε αυξανόµενη κλίση που παρέσυρε και τα δύο µέρη ώσπου να είναι πια πολύ αργά για οπισθοχώρηση χωρίς την ολική καταστροφή της µιας ή της άλλης πλευράς.»

Ο μηχανισμός της βίας και οι Σπέτσες.

Για τις Σπέτσες, γράφει ο Περράκης (σελ.131): «Τα γεγονότα των Σπετσών ήσαν λίγο πολύ το αποτέλεσµα µιας κοινής πολιτικής που εφαρµόστηκε από το ΚΚΕ στα χωριά της Αργολίδας στo τέλος του 1943 και στις αρχές του 1944. Μετά τις τελικές αποφάσεις για τα ονόµατα που θα έµπαιναν στον κατάλογο των «αντιδραστικών», το λόγο είχε ένα τοπικό απόσπασµα της ΟΠΛΑ, που πήγαινε να τους συλλάβει. Στην αρχή, τα υποψήφια θύµατα ήσαν ανυποψίαστα για την τύχη που τους περίµενε, γιατί µέχρι τότε δεν είχαν γίνει εκτελέσεις στα πιο πολλά χωριά. Τους έλεγαν ότι τους έπαιρναν για µια µικρή ανάκριση και µετά θα τους έφερναν πίσω στο χωριό. Στην πραγµατικότητα, τους πήγαιναν σε ένα κέντρο της ΟΠΛΑ σε κάποια απόσταση από το χωριό τους, όπου τους υπέβαλλαν σε βασανιστήρια για µερικές ηµέρες. Μερικούς από αυτούς τους άφηναν µετά ελεύθερους, ενώ τους υπολοίπους τους εκτελούσαν, κατά κανόνα, µε µαχαίρι, σφάζοντάς τους σαν πασχα­λινά αρνιά.»

Σκοπός της βίας ήταν ο εκφοβισμός, σύμφωνα με τον Περράκη (σελ.122): «Από ό,τι φαίνεται την περιοχή γύρω από τα Δίδυµα την χρησι­µοποιούσε το ΕΑΜ ως τόπο εκτελέσεων, µε θύµατα που έφερ­ναν από αλλού και σκότωναν εκεί, αφήνοντας τα ακέφαλα πτώ­µατά τους σε σταυροδρόµια. Αν και κανένα από τα θύµατα δεν ήταν από το χωριό, η θέα των άταφων πτωµάτων ήταν αρκετή για να πείσει τους Διδυµιώτες να υπηρετούν µε ζήλο το ΕΑΜ, χωρίς κατ’ ανάγκην να συµµερίζονται τις πεποιθήσεις του.»

«Από αυτό το σηµείο κι ύστερα η γενική υποστήριξη που είχε το ΕΑΜ από ένα µεγάλο µέρος του πληθυσµού (…) αντικαταστά­θηκε από το φόβο που προκαλούσε η οργάνωση. Αυτός ο φό­βος γενικεύτηκε σε όλη την Αργολίδα από τις αρχές Νοεµβρίου (Σημ: εννοεί του 1943) κι ύστερα όταν το ΕΑΜ, ή µάλλον το ΚΚΕ, άρχισε να κυνηγάει τους ιδεολογικούς του αντιπάλους αντί να περιορίζεται στους προδότες ή τους εγκληµατίες. Εκείνες περίπου τις µέρες έκανε και την πρώτη της εµφάνιση η ΟΠΛΑ, η Οργάνωση Προστασί­ας Λαϊκού Αγώνα, της οποίας το όνοµα έµελλε να σκορπίσει τον τρόµο σε όλη την Ελλάδα.»

Και συνεχίζει (σελ.126): «Η τροµοκρατική εκστρατεία που εξαπέλυσε το ΕΑΜ στην Αργολίδα στο τέλος του 1943 και τους πρώτους µήνες του 1944 ήταν άγνωστη µέχρι πρόσφατα στους περισσότερους Έλληνες, αν και έχει σήµερα τεκμηριωθεί σε όλες της τις λεπτοµέρειες. Τα σχέδια γι’ αυτή την εκστρατεία είχαν γίνει από τα κεντρικά όρ­γανα του ΚΚΕ, αλλά η εφαρµογή τους έγινε σε τοπικό επίπεδο, από τις τοπικές επιτροπές του ΕΑΜ. Οι τοπικές επιτροπές του ΚΚΕ έφτιαχναν τους καταλόγους των υποψηφίων θυµάτων σε συνεργασία µε εκπροσώπους της περιφερειακής επιτροπής του κόµµατος στην Αργολίδα. Τους καταλόγους αυτούς τους έστελ­ναν στις τοπικές επιτροπές του ΕΑΜ, που γενικά ακολουθούσαν τις εντολές του ΚΚΕ, αφού όµως πρώτα φρόντιζαν να βγάλουν έξω τους φίλους και να βάλουν µέσα στον κατάλογο τους ε­χθρούς των µελών της επιτροπής του ΕΑΜ. Μ’ αυτό τον τρόπο το ΚΚΕ κατάφερνε να επιβάλει τις δικές του ιδεολογικές επιλο­γές στο ΕΑΜ, αν και αυτές άλλαζαν συχνά λόγω των προσωπι­κών σχέσεων στο επίπεδο του κάθε χωριού.»

Γιατί εκτέλεσαν Λεκκό, Κόχειλα και Διαμαντόπουλο;

Γιατί λοιπόν το ΚΚΕ θέλησε να εκτελέσει τους «πρόκριτους» των Σπετσών; Διότι, σύμφωνα με τον Περράκη (σελ.164) «Ο Λεκκός, ο δήμαρχος που ήταν πολύ δημοφιλής και αξιοσέβαστος, είχε κύρος με τους νησιώτες και μπορούσε κάλλιστα να δημιουργήσει αντιπαλότητα στο ΕΑΜ.» Διότι (σελ.165) «Ο γιατρός ο Κόχειλας, που ήταν ιδρυτικό μέλος του ΕΑΜ στις Σπέτσες, αλλά είχε αργότερα παραιτηθεί, είχε διαφωνήσει µε τους τραµπουκισµούς της ΟΠΛΑ και είχε γίνει αντίπαλος στην ΕΑΜική εξουσία µετά την παραί­τησή του από την τοπική επιτροπή του ΕΑΜ. Τα ίδια αίτια πρέπει να ίσχυαν και για τον Διαµαντόπουλο, που ήταν κι αυ­τός µέλος της ίδιας επιτροπής.» Και επίσης (σελ.165) «Σύµφωνα µε την κόρη του Διαµαντόπουλου, ο πατέρας της πιθανόν να εκτελέστηκε γιατί αρνήθηκε να παραδώσει στο ΚΚΕ τα εφόδια που έστελνε ο Ερυθρός Σταυρός, του οποίου ήταν αντιπρόσωπος στις Σπέτσες.» (Σημ: περισσότερα για τον Λεκκό, στην αφήγηση του Στέφου Αλεξανδρίδη).

Αντικρούοντας την δικαιολογία του ΚΚΕ ότι οι «πρόκριτοι» ήταν προδότες, ο Περράκης γράφει (σελ.165): «Οι εκτελέσεις των προκρίτων των Σπετσών ανήκουν στην πρώτη φάση της τροµοκρατίας του ΚΚΕ, αυτής που εστιαζόταν στα άτοµα που είτε ήσαν είτε µπορούσαν να γίνουν τοπικοί ηγέτες, ανεξάρτητοι και πιθανώς αντίπαλοι της Αριστεράς. Στην περίπτωση των Σπετσιωτών, η αντιπαλότητα µε την Αριστερά ήταν αληθινή, αλλά οι άνθρωποι δεν ήσαν ούτε κατά διάνοια προδότες. Αν ήσαν θα είχαν προδώσει τους τοπικούς ηγέτες του ΚΚΕ στις Σπέτσες µετά τα επεισόδια του Φεβρουα­ρίου 1944, µε το βοµβαρδισµό του γερµανικού πλοίου και το φόνο των δύο Γερµανών. Οι Σπετσιώτες ήξεραν πολύ καλά ποιοι είχαν την πραγµατική εξουσία στο νησί από τη µεριά της Αριστεράς. Όπως είδαµε, η Βενετία Διαµαντoπoύλoυ πήγε α­µέσως στον Κοντοβράκη, το στέλεχος του ΚΚΕ, και όχι στον γραµµατέα του ΕΑΜ, όταν προσπαθούσε να σώσει τον άντρα της. Οι πρόκριτοι δεν πρόδωσαν κανέναν γιατί ήσαν καθαρά Έλληνες πατριώτες, που δεν ήσαν διατεθειµένοι να στείλουν σε βέβαιο θάνατο άλλους Έλληνες, ακόµα κι αν ήσαν πολιτικοί αντίπαλοι, παραδίνοντάς τους στους Γερµανούς. Μετά τις συλ­λήψεις και εκτελέσεις τους οι άλλοι Σπετσιώτες δεν θα έχουν πια τους ίδιους ενδοιασμούς.»

Το μίσος που συσσωρεύτηκε.

Οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των Γερμανών, ξεκίνησαν τον Μάϊο 1944 και συνεχίστηκαν τον Ιούνιο στις Σπέτσες. Γράφει ο Περράκης (σελ.223): «Αφού πρώτα ξεκαθάρισαν τα Δίδυμα, οι Γερμανοί και τα Τάγματα προχώρησαν προς το Κρανίδι, όπου στάθμευε το τάγμα του ΕΛΑΣ υπό τον Σεληνιωτάκη. (Σημ: ο Γεώργιος Σεληνιωτάκης ήταν μέλος του ΚΚΕ και καπετάνιος του ΕΛΑΣ στην Ερμιονίδα και την Τροιζηνία). Οι ΕΛΑΣίτες και όλοι όσοι είχαν συνεργαστεί με το ΕΑΜ, μαζί με τις οικογένειές τους και τους επιζήσαντες ομήρους, υποχώρησαν στις ακτές, όπου προσπάθησαν να επιτάξουν πλοία για να τους µεταφέρουν στην περιοχή της Κυνουρίας.» Όμως δεν μπόρεσαν και τελικά κατέφυγαν στις Σπέτσες. Συνεχίζει ο Περράκης (σελ.224): «Για οποιονδήποτε λογικό άνθρωπο, χωρίς κοµµουνιστικές αυταπάτες και µε γνώση του πρόσφατου παρελθόντος στην ανατολική Αργολίδα τον Ιούνιο του 1944, θα έπρεπε να ήταν ολοφάνερο ότι η φυγή των κοµµουνιστών στις Σπέτσες ισοδυναµούσε µε εθελουσία είσοδο σε µια θανατηφόρα παγίδα. Όπως είδαµε σε προηγούµενο κεφάλαιο, το νησί έβραζε από αγανάκτηση ενάντια στο ΚΚΕ ύστερα από τις εκτελέσεις των προκρίτων του από την ΟΠΛΑ, που είχαν ανακοινωθεί λιγότερο από ένα µήνα πριν. Αν είναι πράγµατι αλήθεια πως ο Σεληνιωτάκης και η ΟΠΛΑ πίστευαν ότι οι Σπετσιώτες θα ξέχναγαν αυτές τις εκτελέσεις, για να θυµηθούν τα λίγα τρόφιµα που είχαν πάρει από απέναντι δυο χρόνια νωρίτερα, τότε σηµαίνει ότι οι κοµµουνιστές είχαν πια χάσει κάθε επαφή µε την πραγµατικότητα. Ο Σεληνιωτάκης και οι σύντροφοί του δεν κατάλαβαν ποτέ ότι από τη στιγµή που οι άνθρωποι θα έπαυαν πια να τους φοβούνται, θα έχαναν και όλη τη λαϊκή υποστήριξη που µπορεί κάποτε να είχαν. Αυτό φαίνεται άλλωστε καθαρά και στην αφήγηση της κόρης του, που παρ’ όλους τους ευφηµισµούς και την αριστερή της φρασεολογία αδυνατεί να κρύψει την ανακούφιση του κόσµου στο Κρανίδι και στις Σπέτσες για την ήττα των κοµµουνιστών, καθώς επίσης και την επιθυµία ενός µεγάλου µέρους του πληθυσµού να τους κάνει κακό µε κάθε τρόπο. Τα πλοία τους σαµποτάρονται, τους τραυµατίες τους αποτελειώνουν, τους φυγάδες τους παραδίνουν στους Γερµανούς, πολλούς από αυτούς που συλλαµβάνονται τους σκοτώνουν οι ίδιοι οι κάτοικοι επί τόπου. Όπως και να χαρακτηρίσει κανείς αυτές τις αγριότητες, το γεγονός είναι ότι φανερώνουν τέτοιο µίσος για τον κοµµουνισµό που δεν εξηγείται ούτε µε την κακουργία των πρωταιτίων, ούτε βέβαια µε τυχόν φιλογερµανικά τους αισθήµατα.»

Τι έγινε στις Σπέτσες τον Ιούνιο 1944;

Σύμφωνα με τον Περράκη (σ.226) «οι Γερµανοί αποβιβάστηκαν σης Σπέτσες το βράδυ της Κυριακής 4 Ιουνίου 1944. Οργάνωσαν αµέσως ένα ανιχνευτικό απόσπασµα από περίπου 200 άτοµα, τα περισσότερα από αυτά ντόπιους, και στρώθηκαν στο κυνήγι των κοµµουνιστών, που πιθανόν να κρυβόντουσαν σε διάφορα µέρη στο νησί, σε σπίτια, στο πευκοδάσος ή στις θαλασσινές σπηλιές. Πολλοί άνθρωποι συνελήφθησαν κατ’ αυτόν τον τρόπο τις επόµενες µέρες, τους οποίους έφεραν για ανάκριση στο στρατηγείο που είχαν εγκαταστήσει οι Γερµανοί σ’ ένα σπίτι κοντά στη Ντάπια.» (Σημ: εννοεί το τότε Δημαρχείο στο αρχοντικό Αναργύρου, όπου προηγουμένως ήταν η Αστυνομία του ΕΑΜ και τού οποίου το υπόγειο χρησίμευε ως κρατητήριο).

«Ανάµεσα στους συλληφθέντες ήταν και η οµάδα της ΟΠΛΑ υπό τον Λευτεριά. Αυτούς τους αναγνώρισαν αµέσως οι ντόπιοι και δεν τους επέτρεψαν επ’ ουδενί λόγω να αποκρύψουν την ταυτότητά τους. Όπως είχε αναφερθεί σε προηγούµενο κεφάλαιο, η ΟΠΛΑ είχε απαγάγει τον Απρίλιο µια οµάδα από Σπετσιώτες, αρκετούς από τους οποίους άφησε λίγες µέρες αργότερα ελεύθερους ύστερα από σκληρά βασανιστήρια. Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν σε θέση να αναγνωρίσουν τα µέλη της ΟΠΛΑ, αφού τους είχαν δει πρόσφατα εν δράσει στο Καρακάσι.»(Σημ: ένας που είχε βασανιστεί αλλά γλίτωσε ήταν και ο ‘Λυκούργος’ (παρατσούκλι) που τον αναφέρει ‘η κόρη του ψαρά‘.)

Γιατί εκτέλεσαν πατέρα και γιο Πασαμήτρο;

Οι πραγματικοί λόγοι ακόμα δεν έγιναν γνωστοί, και δεν προσπάθησε να τους ανακαλύψει ο Περράκης, μιάς και δεν ζήτησε πληροφορίες απο την οικογένεια. Απλώς αναφέρει τα εξής (σελ.226) : «Ανάµεσα στις 4 και σης 13 Ιουνίου, ηµεροµηνία αναχωρήσεώς τους, οι Γερµανοί εκτέλεσαν τουλάχιστον 13 άτοµα σης Σπέτσες, απαγχονίζοντας επτά από αυτούς στην Ντάπια και τουφεκίζοντας τους υπολοίπους µπροστά στο ξενοδοχείο «Ποσειδώνιο». (…) Από όλους αυτούς τους θανάτους οι πιο δραµατικοί ήσαν αυτοί της οικογενείας Πασαµήτρου, από την οποίαν επέζησε µόνο το µωρό που µόλις είχε γεννήσει η Θέµις. Τα άλλα τρία µέλη εµφανίζονται να εκτελούνται µε τουφεκισµό, στον ληξιαρχικό κατάλογο του νησιού, αλλά η τοπική µνήµη και οι προφορικές µαρτυρίες αναφέρουν σαφέστατα πως οι δύο άντρες ξυλοκοπήθηκαν µέχρι θανάτου από έναν όχλο Σπετσιωτών, στον οποίον συµµετείχαν και οι συγγενείς των εκτελεσθέντων προκρίτων. (…) Οι συγγενείς των θυµάτων, και κυρίως οι δύο χήρες, η Ασπασία Κόχειλα και η Βενετία Διαµαντοπούλου, σίγουρα τους θεωρούσαν µερικώς υπαίτιους των θανάτων των συζύγων τους. Και οι δυο γυναίκες, σύµφωνα µε ένορκες καταθέσεις µαρτύρων υπερασπίσεως στη µεταπολεµική δίκη, ακούστηκαν να φωνάζουν «θάνατος στην οικογένεια Πασαµήτρου» στον όχλο που κυνήγησε και σκότωσε τους δυο άντρες, µια προτροπή που εισακούστηκε πλήρως.»

Για ποιό λόγο; Διότι, γράφει ο Περράκης (σελ.229), ο Γιώργος Πασαμήτρος βοηθούσε την ΟΠΛΑ, και επικαλείται «µια σύγχρονη µαρτυρία του Καπετάν Τζαβέλλα, του ανθρώπου που συνέλαβε τους προκρίτους. Σύµφωνα µε τον Τζαβέλλα, η οικογένεια Πασαµήτρου έκρυψε στο σπίτι της την οµάδα της ΟΠΛΑ, που αποτελούσαν αυτός, ο Λευτεριάς και ο Σµυρλής, όταν ήλθαν το Φεβρουάριο του 1944 για να κάνουν αναγνώριση πριν από την επίθεση στους δύο Γερµανούς που είχαν καταφύγει στο νησί, όταν βοµβαρδίστηκε και βυθίστηκε το πλοίο τους. Αν αυτή η στενή σχέση του Γιώργου µε την ΟΠΛΑ ήταν γνωστή στις Σπέτσες τον Ιούνιο του 1944, τότε εξηγεί πλήρως την οργή των συγγενών των θυµάτων, που κόστισε τη ζωή σ’ αυτόν και στην οικογένειά του. Όσο για τον πατέρα του τον Άγγελο, δεν υπάρχει καµιά ένδειξη ότι ήταν µέλος του ΚΚΕ, αν και είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι αγνοούσε τη δράση του γιου του σε ένα τόσο µικρό µέρος σαν τις Σπέτσες. Ο Άγγελος είχε από ό,τι φαίνεται αρκετούς εχθρούς στο νησί, και είναι πιθανόν να τον σκότωσαν για προσωπικούς λόγους, ή απλά γιατί θέλησε να σώσει τη ζωή του γιου του.»

Όμως για όσους ξέρουν, δεν συνέβησαν ακριβώς έτσι τα πράγματα. Ας ελπίσουμε ότι η έρευνα του Γιώργου Πασαμήτρου θα μάς διαφωτίσει καλύτερα για τα γεγονότα, αλλά και για το παρασκήνιο που αγνοεί ο Περράκης.

—–