Αρχοντικά Σπετσών

«Ένα «σήμα κατατεθέν» των Σπετσών είναι τα αρχοντικά στη παραλία του Αγίου Νικολάου, πάνω στο κύμα, κολλητά στη σειρά το ένα δίπλα στο άλλο, και θεωρούνται ως τα πιο αντιπροσωπευτικά, ενώ δεν είναι. Τα παλιά αρχοντικά – Αναργύρου, Κούτση, Λαζάρου-Ορλώφ, Μέξη, Μπόταση, Μπούμπουλη – έχουν όλα χτιστεί δεκαετίες νωρίτερα, πριν την Επανάσταση. Όλα τους βρίσκονται πιο μέσα στην πόλη, μακριά από τη θάλασσα. Σε αντίθεση με τα χιλιοφωτογραφημένα της παραλίας, το καθένα τους απέχει αρκετά μακριά από το άλλο. Γύρω από το κάθε παλιό αρχοντικό ήταν τα απλά διώροφα και μονώροφα σπίτια των «δικών τους» ανθρώπων: ναυτικών, καπεταναίων, ξυλουργών, γραμματικών. Ο καθένας τους μπαινόβγαινε στο αρχοντικό του καραβοκύρη· είχαν σχέσεις εργασίας, συγγένειας, κουμπαριάς και συνυπήρχαν οργανικά, άρχοντες και αρχόμενοι. Όταν η Μπουμπουλίνα χρειαζόταν στρατό να πολεμήσει στους Μύλους και στο Αργος, της αρκούσε να ξεσηκώσει τα παληκάρια της γειτονιάς της. Ήξερε να διοικεί, είχε και λεφτά να τους πληρώνει: αρχοντιά και πλούτος πηγαίναν μαζί, το ένα δεν ξεχώριζε τότε από το άλλο. Γιατί λοιπόν αυτοί οι άρχοντες να φτιάξουν κι άλλα σπίτια πάνω στην παραλία, να τα χτυπά ο χειμώνας; Ο λόγος που τα έχτισαν, σχετίζεται με τα πολιτικά πράγματα της Αθήνας. Όταν ιδρύθηκε το Κράτος, οι Σπέτσες χάνουν την παλιά τους εξουσία. Οι αποφάσεις που τις αφορούν δεν παίρνονται πιά εδώ αλλά στην Αθήνα· εκεί λοιπόν πάνε και δικτυώνονται οι Σπετσιώτες προύχοντες, για να είναι μέσα στα πράγματα. Όμως όλους εκείνους τους υπουργούς, βουλευτές, γραμματείς, αυλικούς και πρεσβευτές με τους οποίους είχαν πάρε-δώσε, πώς να τους υποδεχτούν στις Σπέτσες; Στα στενά παλιά αρχοντικά τους, περικυκλωμένα από κοτέτσια, στάνες και τα χαμόσπιτα των πληρωμάτων; Χρειάζονταν σπίτια στο πνεύμα της νέας εποχής, δηλαδή πάνω στο κύμα. Αυτά λοιπόν τα αρχοντικά χτίζονται γύρω στο 1840-1850 για καλοκαιρινή χρήση, με τα μάτια στραμμένα στις νέες πηγές εξουσίας, την Αυλή και τις ξένες πρεσβείες. Ενώ παλιά ο πλούτος ήταν αποτέλεσμα της αρχοντιάς, τώρα γίνεται αυτοσκοπός. Οι Σπέτσες μπαίναν στη σύγχρονη εποχή.» (απόσπασμα απο το βιβλίο Ανεξερεύνητες Σπέτσες, εκδόσεις Road)